Kynoterapia (z gr. kýon - pies, w dopełniaczu: kynós i therapeía - opieka; leczenie) - terapia wspomagająca z udziałem psa, jest jedną z dziedzin zooterapii. Obecnie w Polsce często używa się na jej określenie pseudo-anglicyzmu "dogoterapia" od angielskiego dog (pies). W polskim prawie nie ma terminu "kynoterapia" ani "dogoterapia", nie został też powołany zawód "kynoterapeuta" ani "dogoterapeuta".
"Kynoterapia jest to metoda wzmacniająca efektywność rehabilitacji, w której motywatorem jest odpowiednio wyselekcjonowany i wyszkolony pies, prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę.
AAA (Animal Assisted Activities) to zajęcia z udziałem zwierzęcia - w przypadku kynoterapii psa - które mają na celu stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy osobą rehabilitowaną a psem. W trakcie zabawy (ukierunkowanej przez kynoterapeutę) uczestnicy przyzwyczajają się do kontaktu z psem, głaszczą go, wydają polecenia. Zajęcia AAA mają za zadanie dostarczenie uczestnikom pozytywnego ładunku emocjonalnego i satysfakcji z obcowania z psem, przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów. Najczęściej jest to forma pracy grupowej. W takcie AAA nie ma konieczności prowadzenia specjalistycznej dokumentacji (karta informacyjna, karta przebiegu zajęć).
AAT (Animal Assisted Therapy) czyli terapia z zestawem ćwiczeń ukierunkowanych na konkretny, zaplanowany cel rehabilitacyjny, do których układana jest metodyka w porozumieniu z rehabilitantem lub lekarzem prowadzącym. Charakteryzuje się indywidualnym podejściem do każdego rehabilitowanego, jego możliwości i potrzeb. AAT jest w pełni dokumentowana. Każdy uczestnik ma założoną kartę informacyjną i kartę przebiegu zajęć, w której wpisuje się rodzaj prowadzonych ćwiczeń oraz ich efekty. Pozwala to na okresowe sprawdzenie skuteczności i doboru metod. AAT jest systemem rozwijalnym tzn. w miarę postępów w rehabilitacji stosuje się stopniowanie trudności. Najkorzystniejszą formą AAT są zajęcia indywidualne.
Zarówno AAA jak i AAT mogą zawierać w sobie elementy edukacyjne, kiedyś wyodrębniane jako AAE (Animal Assisted Education). Obecnie elementy edukacyjne nie są wydzielane jako samodzielna forma kynoterapii.
Kynoterapia najbardziej efektywna jest w rehabilitacji dzieci, ze względu na "ukrycie" ćwiczeń rehabilitacyjnych w formie zabawy z psem. Daje również efekty w terapii osób chorych, samotnych i starszych. Działanie w tym przypadku przede wszystkim polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyspiesza leczenie lub ułatwia przejście choroby. Kynoterapia jest powszechnie wykorzystywana na świecie jako program Visiting pets. Psy niemal codziennie odwiedzają chorych w szpitalach, hospicjach i placówkach opieki społecznej, ośrodkach dla narkomanów oraz więzieniach. Uregulowania prawne pozwoliły na wprowadzenie terapii kontaktowej z udziałem zwierząt jako normalnego sposobu wspomagającego proces leczenia. Psy mające prawo do odwiedzania posiadają ujednolicony certyfikat, wydawany po uprzednim egzaminie sprawdzającym kwalifikacje psa do pracy z chorymi. Istniejące organizacje w USA i Kanadzie od ponad 20 lat stosują z powodzeniem kynoterapię.
W Polsce brak jest jeszcze uregulowań prawnych dotyczących kynoterapii i uporządkowania wymagań, które powinni spełniać kynoterapeuci oraz psy terapeutyczne. Nie ma zawodu kynoterapeuta. Kynoterapią zajmują się osoby fizyczne - najczęściej są to miłośnicy psów posiadający wykształcenie pedagogiczne oraz fundacje posiadające różniące się między sobą wymagania i procedury pracy. W 2005 roku powołano Polski Związek Dogoterapii posiadający obecnie 12 członków z 4 fundacji: Ama Canem, Cane Pro Humano, Cze-Ne-Ka oraz Pies Dla Stasia. Prężnie działają fundacje: Dogtor z Gdyni oraz Przyjaciel z Warszawy. Największą fundacją jest "Właśnie Tak!" z siedzibą w Bydgoszczy posiadająca oddziały w całej Polsce. Z jej inicjatywy od 2004 roku prowadzony jest w Bydgoszczy 10 miesięczny Kurs Kynoterapii (dawniej Dogoterapii) dający uprawnienia do pracy w placówkach oświatowych.
Tematem uporządkowania, standaryzacji i doprowadzenia do uznania kynoterapii jako zawodu zajęło się powołane w 2006 roku Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne. Efektem jego działań jest system wymogów obejmujący: Kanon Kynoterapii, Kodeks Etyczny Kynoterapeuty, wzory dokumentacji oraz system egzaminowania psów terapeutycznych w 3 klasach: K-A (adept), K-I (Klasa Pierwsza) i K-II (Klasa Druga). Od 1 września 2006 r. Towarzystwo uruchomiło kynoterapetyczne forum dyskusyjne oraz Program PARTNER PTK, celem którego jest pomoc kynoteraputom w ich codziennej pracy poprzez m.in. zapewnienie ubezpieczenia zajęć kynoterapeutycznych, dostęp do karmy dla psów w specjalnych cenach itd. Celem PTK jest doprowadzenie do uznania kynoterapii za zawód zaufania publicznego.
Pies terapeutyczny to:
pies społeczny
pies przewidywalny
pies reprezentujący rozumne posłuszeństwo
W doborze psa istotne jest pierwotne przeznaczenie rasy i związane z tym odruchowe zachowania, dlatego grupy użytkowe psów nie dedykowanych do kynoterapii to:
psy obronne np. Tosa Inu
psy stróżujące np. Owczarek Podhalański
psy bojowe np. Dogo Canario
Nie ma rasy psów szczególnie nadającej się do kynoterapii. O przydatności decydują zawsze cechy osobnicze oraz umiejętności przewodnika. Dlatego psami terapeutycznymi są bardzo często:
Golden Retriever
Labrador Retriever
Cavalier King Charles Spaniel
ze względu na ich spolegliwość i łatwość szkolenia. Używane w początkowym etapie doświadczeń z kynoterapią rasy psów północy Alaskan Malamute i Siberian Husky wymagają od przewodnika dużego doświadczenia i konsekwencji w prowadzeniu, nie są więc psami dla każdego.